Экстраны ўступ
Эндру Лэтэм: Вітаю ў падкасце FSSPX. Гэта не зусім звычайны спосаб пачынаць падкаст, але мы робім гэта крыху экстранна. Вітаю, ойча, як справы?
Кс. Аляксандр Вайзман: Вітаю, Эндру, добра, дзякуй. А ў вас?
Вельмі добра, дзякуй. Дык вось, мы запісваем гэты невялікі ўступ да асноўнага выпуска пасля таго, як усё запісалі. Гэта даволі дзіўна — тое, што адбылося ў апошнія дні. Чаму мы робім гэты ўступ, ойча?
Мы фактычна ўжо запісалі падкаст некаторы час таму і былі гатовы яго выпусціць, але затым выйшла новае motu proprio Папы Францішка Traditionis custodes. І нам прыйшла ў галаву думка, што, напэўна, трэба зрабіць невялікі ўступ да астатняга падкаста, каб падкрэсліць, што прынцыпы, якія мы абмяркоўваем у падкасце, усё яшчэ актуальныя, і актуальныя таксама ў выпадку гэтага дакумента Папы Францішка. Фактычна гэта тыя самыя прынцыпы, якімі карысталася і якія разумела Брацтва кожны раз, калі сутыкалася з абмежаваннямі традыцыйных форм Імшы і сакрамэнтаў. Я таксама хацеў бы згадаць пару ўрыўкаў з самога motu proprio і суправаджальнага дакумента, якія, як мне здаецца, сапраўды раскрываюць вочы на тое, што мы казалі ў падкасце, які выпускаем. Я працытую іх, каб тыя, хто будзе слухаць падкаст, былі ўважлівыя і заўважылі, што гэта дакладна тое, пра што мы кажам. Першая цытата, якую я прывяду, узята з самога motu proprio. У артыкуле 3 Папа кажа:
“У дыяцэзіях, дзе дагэтуль адна ці больш груп служаць паводле Імшала, які папярэднічаў аднаўленню 1970 года, біскуп павінен…”
І далей ідзе цэлы спіс патрабаванняў. Першае патрабаванне такое, што біскуп дыяцэзіі павінен:
“…устанавіць, што гэтыя групы не адмаўляюць сапраўднасці і законнасці літургічнай рэформы, прадыктаванай пастановамі Другога Ватыканскага сабору і магістэрыем Вярхоўных Пантыфікаў”.
Я ўспрымаю гэта такім чынам, што біскуп павінен пераканацца, што кожны, каму будзе дадзена магчымасць служыць традыцыйную Імшу — Імшу паводле Імшала 1962 года, — перадусім прымае сапраўднасць і законнасць Novus Ordo Missae — тое, што гэтая Імша знаходзіцца ў пераемнасці з літургічнай традыцыяй Касцёла. А гэта, як мы кажам у падкасце, дакладна тое, чаго мы ў сумленні прыняць не можам. Другая цытата, якая выказваецца ў тым жа духу, узята з ліста, які суправаджае motu proprio. Вось што кажа Папа Францішак:
“Але не менш мяне засмучае, што інструментальнае выкарыстанне Рымскага Імшала 1962 года часта характарызуецца адкіданнем не толькі літургічнай рэформы, але і самога Другога Ватыканскага сабору з неабгрунтаванымі і бяздоказнымі сцвярджэннямі, што ён здрадзіў Традыцыі і “сапраўднаму Касцёлу”.
Гэтае сцвярджэнне Папы зноў згадвае гэтыя дзве рэчы, якія ад нас, ад Брацтва, заўсёды патрабавалі прыняць, згадзіцца, што ІІ Ватыканскі сабор знаходзіцца ў пераемнасці з Традыцыяй Касцёла, што ён з’яўляецца належным выразам настаўніцкай улады Касцёла, каб мы цалкам прынялі яго. Другая рэч — гэта тое, што Novus Ordo Missae прадстаўляе сабою неразрыўнае і нарматыўнае развіццё рымскага абраду. Я знаходжу вельмі незвычайным, што дакладна тыя два пункты, якія мы згадвалі ў падкасце, настолькі выразна прадстаўлены ў motu proprio і суправаджальным лісце. Спадзяюся, што гэта дасць слухачам магчымасць звярнуць увагу на гэтую частку падкаста і пачуць гэтыя дзве рэчы. Гэта сітуацыя, у якой Брацтва знаходзіцца ўжо даволі доўга.
Добра. Гэта дапаможа змясціць тое, што мы ўжо запісалі, у пэўны кантэкст гэтых бягучых падзей. На мінулым тыдні я казаў свайму сябру, калі мы ўжо запісалі з вамі гэты выпуск 33, што гэта для мяне апірышча ўсёй праграмы. Не буду казаць, што гэта мой любімы выпуск, каб не пакрыўдзіць іншых святароў, але для мяне ён сапраўды акрэслівае, куды гэтая праграма будзе рухацца далей, і тлумачыць таксама тое, што робіце вы як Брацтва св. Пія Х. Гэта вельмі карысны выпуск і вельмі актуальны адносна таго, што адбылося 16 ліпеня.
- Уступ
- Amoris laetitia ставіць перад намі супярэчнасць
- Магчымыя спосабы выхаду з супярэчнасці
- Якую супярэчнасць бачыць FSSPX?
- Магчымыя пазіцыі перад абліччам крызісу
- Чатыры пярэчанні супраць пазіцыі FSSPX
- Адказ на пярэчанне № 1
- Адказ на пярэчанне № 2
- Адказ на пярэчанне № 3
- Адказ на пярэчанне № 4
Уступ
Гэта будзе крыху цярністы выпуск, таму што гэта тое пытанне, якое знаходзіцца ва ўсіх на вуснах. Але спачатку прывітаю кс. Вайзмана. Як справы?
Вельмі добра, дзякуй, Эндру. Як у вас?
Вельмі добра, дзякуй. Мы з вамі размаўляем у сярэдзіне ліпеня, паміж навучальнымі гадамі ў семінарыі. У наступным годзе вы зноў вяртаецеся ў семінарыю, каб выкладаць там, правільна?
Так, правільна. Маё прызначэнне не змянілася.
Вы будзеце выкладаць усё тыя ж прадметы?
Так, я буду выкладаць тыя ж прадметы: дагматычную тэалогію і філасофію.
Amoris laetitia ставіць перад намі супярэчнасць
Цудоўна. Мы вельмі рады, што вы з намі, прынамсі на працягу лета. Напэўна, увосень ваша занятасць значна павялічыцца. Але сёння мы будзем размаўляць пра паслухмянасць. “Паслухмянасць і яе межы” — вось тэма нашага выпуску. Такім чынам, мы спрабуем высветліць, ці заўсёды мы павінны слухацца Касцёл, Папу, біскупаў. Калі мы размаўлялі з вамі перад выпускам, вы сказалі, што хочаце пачаць з Amoris laetitia. Чаму па пытанні паслухмянасці мы пачынаем адсюль? Я заінтрыгаваны.
Я хачу пачаць з Amoris laetitia, таму што лічу, што гэта актуальная для Касцёла сітуацыя, якая, можна сказаць, была вельмі публічнай, і яна прадстаўляе сабою вельмі цікавы вучэбны прыклад, калі можна так сказаць, для ўсяго нашага пытання пра паслухмянасць. Я разглядаю яго як добры прыклад, які пакажа нам напрамак або нават канкрэтна пакажа, як падобная дыскусія будзе развівацца.
Калі мы збіраемся пачаць адсюль, то варта прывесці некаторыя базавыя факты, якія кожны можа праверыць. Калі гэтая апостальская адгартацыя была абнародавана, многія заўважылі ў ёй вельмі дзіўныя сцвярджэнні, якія, як здаецца, адкрылі магчымасць удзялення сакрамэнту святой Камуніі асобам, якія развяліся і ўступілі ў паўторны шлюб. Тым самым яны публічна жывуць у стане граху, таму што Касцёл не прызнае, што сапраўдная сужэнская повязь можа быць разарвана да смерці. Яны жывуць у стане граху з другім партнёрам, або як гэта назваць, і гэты дакумент, здаецца, сцвярджае, што ім можна ўдзяляць святую Камунію пры пэўных умовах: трэба правесці пастырскае распазнанне і таму падобнае.
Што зрабіла ўсю сітуацыю яшчэ больш дзіўнай, дык гэта тое, што ў наступныя гады… Уся гэтая сітуацыя адносна даўняя, але на працягу наступных гадоў Папа Францішак, здаецца, рэальна пацвердзіў інтэрпрэтацыю, якая сцвярджае, што магчыма ўдзяляць святую Камунію разведзеным і паўторна жанатым асобам.
Самы значны прыклад гэтага, які я згадаю, гэта тое, што біскупы Буэнас-Айрэса выдалі дакумент на тэму Amoris laetitia, у якім далі інструкцыі па яго практычным прымяненні. У гэтых інструкцыях яны выразна кажуць, што магчыма, каб разведзеныя і паўторна жанатыя асобы прыступалі да святой Камуніі, што ёсць абставіны, у якіх гэта можа адбыцца. Адказ Папы Францішка прыйшоў вельмі хутка, здаецца, нават у той самы дзень. І гэты адказ, дарэчы, потым быў дададзены ў афіцыйныя акты Святога Пасаду. У сваім адказе ён ухваляе іхнія інструкцыі, да таго ж кажучы, што не існуе іншай інтэрпрэтацыі Amoris laetitia, акрамя той, якую тыя далі.
І цяпер перад намі стаіць дылема, рэальная дылема. І дылема гэтая наступная. З аднаго боку, у нас ёсць фактычна два тысячагоддзі вучэння Касцёла, якое сцвярджае, што ніхто з тых, хто жыве ў стане граху, не можа прымаць святую Камунію. А калі гэта зрабіць, то гэта будзе святатацтвам, прычым вельмі сур’ёзным, таму што Найсвяцейшая Эўхарыстыя — гэта рэальна, сапраўдна і сутнасна наш Пан Езус Хрыстус. І я кажу пра два тысячагоддзі, таму што яшчэ св. Павел падкрэслівае, што калі мы прымаем Пана нягодна, то ядзім і п’ём сваё асуджэнне. Такім чынам, з аднаго боку, у нас ёсць пастаяннае вучэнне Касцёла.
З іншага боку, у нас ёсць Папа, які сцвярджае, што ў некаторых абставінах магчыма ўдзяляць святую Камунію тым, хто жыве ў стане граху. І ён пастаянна паўтарае, што гэта можа быць магчыма ў пэўных абставінах. Такім чынам, у гэтай сітуацыі перад намі стаіць супярэчнасць. І тады ўзнікае пытанне: павінны мы падтрымліваць вучэнне Папы, адкідваючы ў такім выпадку Традыцыю Касцёла па гэтым пытанні, ці хутчэй мы павінны адкінуць вучэнне Папы і сказаць, што мы пойдзем за Традыцыяй?
Прычына, чаму я прыводжу гэтую сітуацыю ў кантэксце нашага пытання пра паслухмянасць, заключаецца ў тым, што гэтая сітуацыя вельмі хутка пераходзіць у практычную плоскасць. Дастаткова паглядзець на Касцёл і ўбачыць, што некаторыя з біскупаў у сваіх дыяцэзіях кажуць: цяпер мы можам рабіць гэта, цяпер мы можам удзяляць Камунію разведзеным і паўторна жанатым. Уявіце сабе біскупа, які кажа аднаму са сваіх святароў: “Вось пара, якая жыве ў граху. Удзяляй ім Камунію”. Гэта практычнае распараджэнне, якое ставіць гэтага святара перад пытаннем, што рабіць. Бо гэта супярэчнасць.
Таму наша пытанне заключаецца ў тым, што такое сапраўдная паслухмянасць. Гэта паслухмянасць вучэнню Касцёла? Ці гэта паслухмянасць вучэнню Папы, якое адрозніваецца ад першага? Мне здаецца, што вось гэтую дылему, якая стаіць перад намі, вельмі добра падсумоўвае прыклад Amoris laetitia.
Я хацеў бы дадаць яшчэ адну рэч, пакуль мы не перайшлі да нашага фактычнага пытання. Заўважце, што я кажу пра дылему, таму што ў вас ёсць толькі два выбары, калі такі наказ сапраўды паступіць ад біскупа святару. Можна паслухацца гэтага наказу, выканаць гэты наказ, але ў такім выпадку прыйдзецца тлумачыць, чаму вы ігнаруеце дзве тысячы гадоў гісторыі Касцёла. З іншага боку, можна не паслухацца ўказання біскупа, адмовіцца ўдзяляць Камунію разведзеным і паўторна жанатым, у выпадку чаго вам таксама прыйдзецца тлумачыць, чаму вы гэта робіце. Таму гэта дылема: у любым выпадку вам прыйдзецца неяк патлумачыць свае дзеянні.
Магчымыя спосабы выхаду з супярэчнасці
І я думаю, што можна прапанаваць, так бы мовіць, чатыры пазіцыі, якіх мог бы трымацца той, каму дасталося б такое пытанне: слухацца ці не слухацца наказу біскупа, вучэння Папы і г. д. Калі вы, з аднаго боку, вырашаеце слухацца наказу біскупа, то, як мы казалі, вам трэба падаць прычыну, чаму вы ігнаруеце Традыцыю Касцёла. І, беручы агульна, людзі, як мне здаецца, могуць прапанаваць дзве прычыны для такіх паводзін, для ігнаравання папярэдняга вучэння Касцёла або для меркавання, што яны нейкім чынам яго не парушаюць.
Першая прычына — гэта тое, калі яны пачынаюць настойваць на тым, што можна назваць сляпой паслухмянасцю. Яны кажуць: “Слухайце, гэта не мая справа пагаджаць тое, што мне кажа мой настаяцель, і ўсё астатняе. Я проста іду за сваім настаяцелем, і на гэтым пытанне закрыта. Мне не трэба глядзець на штосьці іншае: я проста раблю тое, што мне кажуць. Вось і ўсё”. Заўважце, што гэта таксама выхад з дылемы, таму што няма патрэбы клапаціцца пра супярэчнасць. Вось адзін са спосабаў.
Іншы спосаб справіцца з сітуацыяй, калі вы маеце намер паслухацца таго, што вам кажа зрабіць біскуп або чаму вучыць Папа, гэта паспрабаваць пагадзіць дзве рэчы, а менавіта паспрабаваць пагадзіць тое, што кажа біскуп, што кажа Папа, з пастаянным вучэннем Касцёла. Або, калі гэта не здаецца магчымым, прыбегнуць да якога-небудзь іншага прынцыпу, напрыклад беспамылковасці. Вы скажаце: “Але Папа беспамылковы, таму, хоць я і не бачу, як гэтыя рэчы могуць не быць супярэчнымі, яны дакладна не супярэчныя. Я проста надта тупы, каб зразумець чаму. Значыць, тут не павінна быць супярэчнасці, а таму я магу падпарадкоўвацца”. І гэта таксама выхад з дылемы, таму што цяпер вы прыбралі праблему, а менавіта супярэчнасць паміж двума сцвярджэннямі. Такім чынам, гэта дзве з чатырох пазіцый.
Калі, з іншага боку, вы скажаце, што не будзеце даваць Камунію разведзеным і паўторна жанатым, не будзеце слухацца наказу свайго настаяцеля, то вам прыйдзецца даць прычыну, чаму вы робіце гэта. І тут, мне здаецца, людзі зазвычай дадуць два адказы на гэта, дзве прычыны, чаму яны насамрэч не здзяйсняюць граху непаслухмянасці.
Першая — гэта сцвярджэнне, што асоба, якая выдала загад, насамрэч не мае нада мной ніякай улады, не з’яўляецца маім законным настаяцелем. Магчыма, таму, што страціла сваю функцыю, магчыма, таму, што робіць нейкую ерась і г. д. Прычына можа быць розная, але я кажу, што гэта ў прынцыпе не мая законная ўлада, а таму яна не можа аддаваць мне загады. Гэта таксама выводзіць мяне з дылемы, таму што дылемы няма: я проста раблю адну рэч. Гэта адзін спосаб адказу.
Іншы спосаб адказу — гэта сказаць, што кожны начальнік можа рабіць толькі тое, што не супярэчыць вышэйшай уладзе, у дадзеным выпадку Божаму закону або веры. І таму, калі ён аддае мне загад удзяляць Камунію разведзеным і паўторна жанатым асобам, гэта ідзе супраць Божага закону, які адкрыты нам у Святым Пісанні і якому два тысячагоддзі вучыў нас Касцёл. Таму, калі б я паслухаўся або стаў выконваць указанне гэтага біскупа, то я насамрэч праявіў бы непаслухмянасць вышэйшай уладзе, а таму мая знешняя паслухмянасць непасрэднаму настаяцелю насамрэч з’яўлялася б непаслухмянасцю вышэйшаму настаяцелю, у дадзеным выпадку самому Богу, веры. Таму атрымліваюцца такія чатыры пазіцыі перад абліччам гэтых дылем, калі мы бачым супярэчнасць паміж тым, што кажа мой начальнік, і тым, што кажа нейкі вышэйшы начальнік.
Фактычна, кожны раз, калі атрымліваецца супярэчнасць паміж тым, што табе кажа зрабіць начальнік, і тым, што ты лічыш правільным, кожны раз, калі ёсць разыходжанне паміж першым і другім, табе трэба выбраць адну з гэтых чатырох опцый.
Тут я малюю шырокімі мазкамі, але менавіта так мне будзе больш-менш зручна гэта разглядаць. Зразумела, што вам прыйдзецца або слухацца, або не слухацца, але і даць у любым выпадку прычыну. І мне здаецца, што варыянты трапляюць у гэтыя чатыры катэгорыі.
І, калі мы на момант вернемся да пытання Amoris laetitia, то ўбачым, што быў такі вельмі вядомы дакумент, які называўся Correctio filialis, сыноўскае выпраўленне. Здаецца, гэты дакумент першапачаткова падпісалі 62 свецкія вучоныя і духавенства. Яны паслалі гэты дакумент Папу прыватна, але, калі ён не адказаў, выпусцілі яго публічна і сабралі шмат дадатковых подпісаў.
У гэтым дакуменце яны ясна пералічваюць, у чым бачаць супярэчнасць, дакладней многія супярэчнасці. І яны кажуць, што іх абавязкам з’яўляецца не слухацца таго, што ён (Папа Францішак) кажа, таму што гэта супярэчыць таму, што было аб’яўлена, таму, што належыць да веры. І яны кажуць, што прызнаюць ягоную ўладу, што Папа з’яўляецца беспамылковым, калі прамаўляе дэкларацыі на тэму веры і маралі пэўным чынам, але што ў гэтым выпадку яны вымушаны з павагай сказаць яму, што ён памыляецца, таму што астатняя Традыцыя з ім не згаджаецца.
Я лічу, што Correctio і яго фармуліроўка з’яўляецца вельмі добрым прыкладам чацвёртай пазіцыі, калі ёсць прызнанне таго, што Папа Францішак з’яўляецца законным начальнікам, але ў гэтым пытанні ён пераходзіць межы сваёй уласнай улады. Калі б я паслухаўся яго, то не паслухаўся б вышэйшай улады самога Бога. І таму яны выпускаюць гэтае Correctio filialis.
Яны называюць яго “filialis”, што азначае “сыноўскі”. Яно паходзіць ад сыноў да бацькі, да Святога Айца, і яны хочуць даслаць яго яму, таму што хочуць сказаць, што яму трэба змяніць тое, што ён кажа, бо ён зводзіць людзей.
І вось прычына, чаму я вырашыў пачаць з гэтага: таму што вельмі цяжка выбрацца з гэтай супярэчнасці паміж тым, што ў сваім дакуменце кажа Папа Францішак, што ён пастаянна паўтарае, і Традыцыяй Касцёла. Я не ведаю, як можна выйсці з гэтай цяжкасці. A Correctio filialis увогуле не паходзіць ад Брацтва. Яно паходзіць ад кагосьці іншага. Здаецца, біскуп Феле таксама падпісаў яго, але ён не пісаў яго, наколькі мне вядома. Значыць, хтосьці яшчэ ў Касцёле бачыць гэтую дылему паслухмянасці і яе межаў. Вось чаму я вырашыў закрануць гэтае пытанне.
Якую супярэчнасць бачыць FSSPX?
Калі мы цяпер вернемся да бягучай сітуацыі, да бягучага крызісу ў Касцёле, то я хацеў бы зноў выкласці гэтыя чатыры пазіцыі, таму што для мяне яны будуць найлепшым спосабам падысці да гэтага пытання ў кантэксце таго, пра што мы размаўлялі ва ўсіх нашых выпусках.
Таму, калі мы вернемся да пазіцыі Брацтва і цяперашняга крызісу ў Касцёле, можна спытацца: “Што менавіта святарам Брацтва або верным, якія звяртаюцца да Брацтва, загадваюць рабіць іх законныя начальнікі і што прадстаўляе для іх супярэчнасць?” Давайце спачатку паспрабуем сфармуляваць гэта.
Канкрэтна кажучы, мне як святару Папа або нават біскупы, дыяцэзіяльны біскуп, загадваюць не выконваць ніякіх святарскіх функцый, такіх як публічнае служэнне Імшы, слуханне споведзі і г. д. Мне загадваюць не выконваць гэтых функцый без дазволу іерархіі. І гэта цалкам нармальна: так працуе Касцёл, так працуе іерархія.
Але, паколькі я святар Брацтва і паколькі я кажу рознае пра ІІ Ватыканскі сабор, Novus Ordo Missae і г. д., улада кажа мне: “Мы не дадзім табе дазвол выконваць функцыі, калі ты не прымеш пэўныя дактрынальныя пазіцыі”. Што гэта за пазіцыі, мы скажам праз хвіліну. Але вось цана дазволу: прыняць гэтыя дактрынальныя пазіцыі, падпісаць нейкі дакумент, сказаць пэўныя рэчы, — і тады мы дадзім табе ўсё што заўгодна і можаш рабіць што хочаш.
Вернікам таксама кажуць, і мы бачылі гэта нават у нядаўнія гады: “Вам нельга хадзіць да Брацтва св. Пія Х на Імшу, па сакрамэнты, таму што яны не атрымалі дазволу іерархіі”. А дазвол іерархіі залежыць, зноў жа, ад прыняцця пэўных дактрынальных пазіцый.
Што ж гэта за дактрынальныя пазіцыі? Зноў жа, я буду маляваць шырокімі мазкамі, таму што, мне здаецца, пра гэта ўжо ішла мова ў гэтай праграме. Можна сказаць, што гэтых дактрынальных пазіцый дзве. Першая датычыцца ІІ Ватыканскага сабору. Яны кажуць: “Вам трэба прызнаць, што ІІ Ватыканскі сабор прадстаўляе сабою законную пераемнасць з вучэннем Касцёла па прычыне жывой прыроды Традыцыі”. Напэўна, вы казалі пра гэта ў размове з кс. Рутэрам пра герменеўтыку неразрыўнасці. Жывая прырода Традыцыі азначае, што ІІ Ватыканскі сабор фактычна знаходзіцца ў пераемнасці з астатнім вучэннем Касцёла. Такім чынам, гэта першая рэч, якой яны ад нас хочуць. Яны хочуць, каб мы сказалі, што Сабор быў добры, што ўсё было ў парадку, праблем з ім не было: з герменеўтыкай неразрыўнасці ці без яе — як-небудзь.
Другая рэч, якой яны хочуць, гэта каб мы сказалі, што Novus Ordo Missae не мае ў сабе ніякіх дактрынальных дэфектаў, а хутчэй увасабляе літургічную і дактрынальную пераемнасць з традыцыйнай Імшою. Гэта азначае, што мы не можам казаць, што з Novus Ordo Missae ёсць дактрынальныя праблемы. Мы можам казаць, што аддаём перавагу старой Імшы перад новай, але толькі і ўсяго. Таму, зноў жа, у маім выпадку выкананне святарскіх функцый залежыць ад прыняцця гэтых дзвюх дактрынальных пазіцый.
Але гэта і ёсць тое, у чым Брацтва бачыць супярэчнасць. Мы не лічым, што ўсе сцвярджэнні ІІ Ватыканскага сабору сугучныя з нязменным вучэннем Касцёла. Акрамя таго, мы не лічым, што Novus Ordo Missae адэкватна прадстаўляе каталіцкае вучэнне аб Імшы. Фактычна, новая Імша ідзе насуперак яму, а гэта для нас сур’ёзная праблема. Таму, зноў жа, мы знаходзімся перад відавочнай супярэчнасцю.
Гэта пазіцыя Брацтва, якая праяўляецца ў практычным дзеянні, якое, зноў жа, выглядае як непаслухмянасць. Мы кажам уладзе: “Я буду працягваць служыць Імшу, я буду працягваць удзяляць сакрамэнты, хоць вы і не далі мне дазволу”. А вернікі кажуць уладзе: “Мы будзем працягваць хадзіць да Брацтва, хоць вы і не далі ім выразнага дазволу на выкананне святарскіх функцый”. Вось лінія фронту, калі хочаце. І на гэтым мы стаім як Брацтва. Гэта наша сітуацыя, і мы стаім перад гэтым пытаннем паслухмянасці.
Магчымыя пазіцыі перад абліччам крызісу
Вось чаму я згадаў чатыры пазіцыі: на мой погляд, яны добра вызначаюць сённяшні ландшафт у Касцёле па пытанні крызісу. І апісаць гэты ландшафт мы можам наступным чынам. Перад абліччам гэтай відавочнай супярэчнасці, як вы памятаеце, у нас ёсць два варыянты: мы можам або падпарадкавацца таму, што ўлада кажа нам зрабіць, у дадзеным выпадку прыняць гэтыя дактрынальныя пазіцыі, або мы можам не падпарадкавацца таму, што яны кажуць нам зрабіць. У абодвух выпадках мы павінны будзем апраўдаць тое, што робім, таму што нам трэба вырашыць дылему, гэтую відавочную супярэчнасць.
Таму, зноў жа, ёсць чатыры магчымасці. Першая магчымасць: людзі прымаюць гэтыя дактрынальныя пазіцыі, але кажуць: “Мы не павінны нават даследаваць справу, таму што гэта Папа і біскупы кажуць нам рабіць гэтыя рэчы. Мы проста слухаемся. Гэта не наша праца судзіць пра тое, з’яўляюцца іхнія сцвярджэнні адпаведнымі Традыцыі ці не з’яўляюцца адпаведнымі Традыцыі. У рэшце рэшт гэта не мае значэння”. Гэта пазіцыя сляпой паслухмянасці.
Я сказаў бы, што гэта таксама нейкім чынам падсумоўвае пазіцыю тых, хто не прадпрымае высілку, каб даследаваць сённяшнюю сітуацыю ў Касцёле. Цікавая рэч, якая прыйшла мне ў галаву, калі я рыхтаваўся. Здаецца, гістарычна, паміж 1988 г., калі адбыліся кансэкрацыі, і 2000 г. Рым заўсёды прымушаў Брацтва падпарадкавацца і ніколі не падаваў прычын. Яны проста казалі: “Вы павінны падпарадкавацца”. Падпарадкуйцеся, падпарадкуйцеся, падпарадкуйцеся. Для мяне гэта гучыць, як вось гэтая пазіцыя: проста падпарадкуйся. Не задавай пытанняў, а проста падпарадкуйся. Гэта пытанне сляпой паслухмянасці. Гэта першая пазіцыя.
Другая пазіцыя з чатырох: тыя, хто прымае гэтыя дактрынальныя пазіцыі, прымае ІІ Ватыканскі сабор, кажа, што новая Імша добрая, што з ёй няма ніякіх праблем, — яны прымаюць гэтыя рэчы, але затым яны спрабуюць сцвярджаць, што няма ніякай супярэчнасці паміж ІІ Ватыканскім саборам і Традыцыяй Касцёла, няма ніякай супярэчнасці паміж Novus Ordo Missae і традыцыйнай Імшою.
Чаму яны так кажуць? Альбо яны спрабуюць пагадзіць гэта, даследуючы сцвярджэнні і паказваючы, што, калі іх інтэрпрэтаваць правільным чынам, то тады, магчыма, усё добра; альбо, калі акажацца, што яны ў тупіку і не могуць зрабіць гэтага (зноў жа, чым цікавы прыклад Amoris laetitia, дзе немагчыма зрабіць гэтага, немагчыма выправіць гэта), то яны кажуць: беспамылковасць. Папа і біскупы не могуць зрабіць памылкі, таму гэта павінна пагаджацца. Мы проста не можам зразумець як, а таму трэба падпарадкавацца. Пытанне закрыта. Гэта, мне здаецца, больш-менш пазіцыя Брацтва святога Пятра і падобных, якія ў пэўнай ступені ўступаюць у дыскусію наконт крызісу ў Касцёле, але стараюцца апраўдаць супярэчнасці, якія мы спрабуем прадстаўляць.
Або мы можам назваць іх прыхільнікамі герменеўтыкі неразрыўнасці, якія трымаюцца таго, што мы абмяркоўвалі ў выпуску 30 з кс. Рутэрам.
Дакладна. Я думаю, гэта якраз трапляе ў гэтую катэгорыю.
Добра.
Гэта другая пазіцыя. Трэцяя пазіцыя: мы знаходзімся ў групе тых, хто адкідае гэтыя дактрынальныя пазіцыі. Мы кажам: “Не, мы адмаўляемся і будзем працягваць рабіць тое, што робім”. Але адзін са спосабаў рабіць так — гэта сцвярджаць: “У вас так ці так няма ўлады нада мною“. Таму мы кажам Папу: “Ведаеш, ты нават не Папа, і вось чаму ты робіш гэтыя памылкі. А мы не павінны слухацца таго, хто не з’яўляецца Папам, а таму не будзем слухацца цябе”. Яны кажуць біскупам: “Ты страціў сваю ўладу як біскуп, таму што адкрыта вучыш ерасі, а таму мы не будзем слухацца цябе, ты не маеш ніякай улады ў Касцёле”. Гэта больш-менш апісвае пазіцыю седэвакантыстаў. Сярод іх бываюць розныя плыні, але па сутнасці яны кажуць: “У вас няма ўлады нада мною, таму я не праўляю непаслухмянасць, калі не раблю тое, што вы кажаце”. Гэта трэцяя пазіцыя.
І далей чацвёртая пазіцыя, якой трымаецца Брацтва. Яна кажа: “Не, мы адкідаем гэтыя дактрынальныя пазіцыі”. Чаму? Таму што яны не адпавядаюць таму, чаму заўсёды вучыў Касцёл. Таму, калі вы загадваеце нам прыняць іх, вы робіце штосьці, што знаходзіцца па-за межамі вашай улады, вы робіце штосьці, што супярэчыць вышэйшай уладзе. І мы павінны слухацца хутчэй Бога, чым людзей, калі цытаваць Святое Пісанне.
Таму, калі нам трэба сфармуляваць пазіцыю Брацтва, то мы знаходзімся тут: мы прызнаём, што вы Папа, што вы наш законны настаяцель, але вы не Бог і вы не той, хто дае сабе ўладу рабіць гэта. Таму ваша ўлада абмежавана, і калі вы выходзіце па-за межы гэтай улады або калі вы пярэчыце ўладзе Бога, мы маем абавязак не слухацца вас, а слухацца Бога. Гэта больш-менш пазіцыя Брацтва ў бягучым крызісе.
Я хацеў бы арганізаваць наш падкаст… я разумею, што гэта даволі доўгі ўступ (усміхаецца), але я хацеў бы арганізаваць гэты падкаст і дэтальнае абмеркаванне так, каб прадставіць шэраг пярэчанняў гэтай пазіцыі, якую толькі што апісаў.
Зноў жа, чаму я прывёў прыклад Amoris laetitia? Таму што мне здаецца, што ў Correctio filialis выкарыстоўваецца прыкладна тая ж мова, якой бы карысталіся мы ў Брацтве, але не толькі ў дачыненні да Камуніі разведзеным і паўторна жанатым, але і ў дачыненні да праблем ІІ Ватыканскага сабору і Novus Ordo Missae. Гэта ўсё тое самае: мы прызнаём вашую ўладу, але не можам слухацца вас там, дзе вы пярэчыце вышэйшай уладзе. Прыблізна так.
Значыць, у нас ёсць чатыры пазіцыі, і апошняя з іх — гэта пазіцыя Брацтва св. Пія Х. Цяпер вы прыведзяце чатыры пярэчанні, чатыры ўзорныя закіды, якія людзі маглі б прадставіць, кажучы: “Так, але”. І затым мы адкажам на гэтыя пярэчанні. Вы выкладаеце, як св. Тамаш Аквінскі. Вы што, Тамаш ці хто? (Смяюцца.)
Так, цяжка, калі цябе вучылі на прыкладзе св. Тамаша, не скаціцца ў тое, як ён рабіў падобныя рэчы.
Не, будзе вельмі добра!
Чатыры пярэчанні супраць пазіцыі FSSPX
Так ці інакш, я прадстаўлю, як вы сказалі, чатыры пярэчанні. Я разглядаю іх як пярэчанні супраць пазіцыі Брацтва ў бягучым крызісе. Гэтыя пярэчанні стануць для нас трамплінам для абмеркавання пытання паслухмянасці і затым, спадзяюся, апраўдання нашай пазіцыі, пазіцыі Брацтва.
Я хацеў бы спачатку назваць гэтыя пярэчанні, паколькі гэта планавалася ў якасці майго, як кажуць, captatio benevolentiae, гэта значыць, гэтым я пастараўся б ухапіць прыхільнасць слухачоў, але, здаецца, я ўжо надта доўга гаварыў для гэтага. Так ці інакш, я хацеў бы прадставіць іх, і таксама ў падкасце або дзе там мы маглі б даць спасылкі на паасобныя з іх, калі хтосьці хоча пераскочыць да канкрэтных, але яны базуюцца адно на адным, таму было б добра, калі б гэты падкаст паслухалі цалкам. Але ўсё адно пералічым іх.
Значыць, чатыры пярэчанні. Першае пярэчанне наступнае. Хтосьці мог бы сказаць нам: добра, глядзіце, многія святыя раілі праяўляць абсалютную і безумоўную паслухмянасць начальнікам. Ёсць нават прыклады святых, якія кажуць, што нават тады, калі сітуацыя неразумная, больш дасканалым будзе падпарадкавацца. Трэба проста падпарадкавацца. А калі мы кажам пра ўладу ў Касцёле, пра найвышэйшую ўладу ў Касцёле, здаецца, што мы тым больш павінны проста падпарадкавацца ёй. Проста падпарадкавацца — гэта лепшы шлях. Акрамя таго, сапраўдная паслухмянасць не можа рабіць выключэнняў.
Зноў жа, мне здаецца, што ў размове з кс. Фрэнксам, дзе былі пытанні і адказы, было штосьці пра “паслухмянасць вышэй за перавагі” або неяк так. Я думаю, што гэта больш-менш і ёсць гэтае пярэчанне, калі кажуць: вы не кіруецеся прыкладам святых, які заключаецца ў тым, каб проста падпарадкавацца, рабіць свае абавязкі, а Бог пра ўсё паклапоціцца. Значыць, гэта першае пярэчанне.
Другое пярэчанне, напэўна, ідзе на крок далей і кажа: глядзіце, вы прадстаўляеце нам супярэчнасць паміж тым, што кажа касцёльная ўлада сённяшняга дня, і Традыцыяй. Але гэта немагчыма. Не можа існаваць такой супярэчнасці, як вы кажаце. Чаму? З-за беспамылковасці. Або прынамсі з-за нятленнасці Касцёла, гэта значыць абяцання Хрыста, што брамы пекла не перамогуць яго. Калі тое, што вы кажаце, з’яўляецца праўдай, то гэта выглядае так, што ніхто не з’яўляецца беспамылковым, або сапраўды выглядае так, быццам брамы пекла перамаглі Касцёл. Таму гэта яшчэ адно пярэчанне, якое кажа: не, мы не можам зрабіць гэтага, не можам прызнаць, што тут ёсць супярэчнасць, таму што гэта прывяло б да катастрофы. Або, зноў жа, яны кажуць гэта многімі рознымі спосабамі: “Як мог Папа зрабіць такую памылку?” Або: “Як маглі ўсе біскупы, большасць з іх, амаль што ўсе, зрабіць адну і тую ж памылку? Гэта немагчыма. Гэта неймаверна!” Гэта другое пярэчанне.
Трэцяе пярэчанне падобнае да яго, але яно спрабуе іншую лінію паводзін. Напэўна, у нас таксама былі каментарыі падобнага роду. Яны кажуць Брацтву св. Пія Х: ведаеце што, вы сапраўды саманадзейныя, вы сапраўды дзёрзкія, таму што заяўляеце, што ведаеце дакладна, што існуе супярэчнасць паміж тым, што кажа Папа, што кажуць біскупы, і нязменным вучэннем Касцёла. Хто вы такія, каб сцвярджаць, што маеце такія веды або можаце выносіць такое суджэнне? Вы маглі штосьці праглядзець. Вы не з’яўляецеся беспамылковымі, ніхто не гарантаваў вам беспамылковасці. Таму вы маглі штосьці праглядзець, а гэта вельмі небяспечна. Таму гэта вельмі безразважна сцвярджаць, што вы ясна бачыце справу. А таму, зноў жа, значна больш бяспечна проста падпарадкавацца, таму што, магчыма, вы робіце памылку, а тады ў вас будуць вялікія праблемы. Гэта трэцяе пярэчанне.
Апошняе пярэчанне, якое таксама з’яўляецца нарыхтоўкай для наступнага выпуска, гэта седэвакантысцкае пярэчанне нашай пазіцыі. Яно скіравана ў зусім адваротным напрамку адносна іншых пярэчанняў і кажа: “Мы згаджаемся, што існуе тое пярэчанне, пра якое вы кажаце, але, калі існуе глыбокае разыходжанне паміж цяперашняй уладай Касцёла і пастаянным вучэннем Касцёла і калі задачай гэтай улады, самой функцыяй гэтай улады з’яўляецца прадстаўленне веры, а не пярэчанне ёй, то тады зразумела, што гэта не ўлада. Яны або страцілі сваё заданне, або прадэманстравалі, што ніколі яго і не мелі. Адпаведна, Папа — гэта не Папа, біскупы — не біскупы або не выконваюць задання біскупаў. І тут не трэба задаваць нейкіх дадатковых пытанняў. Мы павінны проста трымацца Традыцыі і забыць усіх гэтых хлопцаў. І ўся справа”. Зноў жа, гэта пярэчанне седэвакантыстаў. Чым мы зоймемся ўвесь астатні падкаст? Мы паспрабуем адказаць на гэтыя пярэчанні адно за адным. Мы проста пройдземся па іх.
Добра, выдатна.
Адказ на пярэчанне № 1
Будзем трымаць гэтыя пярэчанні пад рукой, каб на іх можна было спасылацца. Такім чынам, вернемся да першага пярэчання. Гэтае пярэчанне сцвярджала, што святыя раяць праяўляць безумоўную паслухмянасць: трэба проста падпарадкоўвацца. Гэта тая пазіцыя, якую я характарызую як сляпую паслухмянасць.
Каб зразумець, якім чынам мы адкажам на гэтае пярэчанне, мне прыйдзецца крыху распавесці пра саму паслухмянасць. Я пастараюся зрабіць гэта вельмі коратка. Многія або амаль усе з гэтых сцвярджэнняў вы знойдзеце ў энцыкліцы Льва ХІІІ, якая называецца Diuturnum illud. Яна была апублікавана 29 чэрвеня 1881 г. Таму, калі хтосьці са слухачоў хоча атрымаць больш інфармацыі або больш дэталяў, ён можа звярнуцца да яе. Я паспрабую толькі падсумаваць ключавыя пункты, якія будуць карыснымі для нас.
Першы пункт, які падкрэслівае Папа, гэта тое, што чалавек з’яўляецца сацыяльным па сваёй натуры. Гэта значыць, каб дасягнуць фізічнай і маральнай дасканаласці, яму патрэбна — абсалютна патрэбна — знаходзіцца ў нейкай супольнасці. І гэта будзе перадусім ягоная сям’я. Мы бачым гэта вельмі ясна ў выпадку дзяці, немаўляці, якому патрэбныя маці і бацька. Па-другое, гэта будзе нейкая грамадская супольнасць, гэта значыць дасканалая супольнасць, здольная задаволіць усе патрэбы чалавека, якія не можа задаволіць сям’я. І Папа кажа пра гэта вельмі проста. Ён кажа:
“Бог, які з’яўляецца Аўтарам натуры, жадае, каб чалавек жыў у грамадскай супольнасці”.
Ясней быць не можа. Грамадства з’яўляецца натуральным для чалавека і паходзіць непасрэдна ад Бога, таму што Бог з’яўляецца аўтарам людской натуры. Гэта першы пункт.
Далей Папа робіць наступны крок і кажа, што для таго, каб існавала грамадства, павінен быць хтосьці або павінна быць група людзей, якая кіруе грамадствам. Навошта гэта патрэбна? Таму што ў нас ёсць мноства асобаў, усе з якіх павінны працаваць для адной і той жа мэты. І гэта абсалютна не дзіўна, бо, калі вы паглядзіце на любую спартыўную каманду, у яе ёсць трэнер або менеджэр — людзі, якія накіроўваюць усіх гульцоў да дасягнення адзінай мэты, гэта значыць перамогі ў іхнім відзе спорту. Папа кажа гэта вельмі ясна. Ён кажа:
“Бог пажадаў, каб у грамадскай супольнасці быў хтосьці, хто будзе кіраваць масамі”.
Значыць, кіравання масамі таксама жадае Бог.
Зазначу на палях цікавую рэч: св. Тамаш Аквінскі падкрэслівае, што нават да першароднага граху, калі чалавек прабываў у стане нявіннасці, ён усё адно жыў бы ў грамадстве і пад уладай. І ён дае тую самую прычыну, гэта значыць тое, што павінен быць хтосьці, хто будзе накіроўваць волю ўсіх гэтых людзей да адной і той жа мэты. Таму нават без граху нам былі б патрэбны ўлада і грамадства. І гэта, думаю, таксама важны пункт.
Калі мы зробім яшчэ адзін крок, то разам з Папам пабачым, што, калі хтосьці будзе кіраваць іншымі людзьмі, то яму спатрэбіцца ўлада над імі. І гэтая ўлада над імі павінна быць такой, каб ён мог прымушаць падуладных, членаў гэтага грамадства, рабіць штосьці. Папа выказвае гэта такім чынам:
“Тыя, чыёй уладай кіруецца дзяржава, павінны мець магчымасць прымушаць грамадзян да паслухмянасці, так што для апошніх было б грахом не падпарадкоўвацца”.
Гэта даволі незвычайная фармуліроўка: хтосьці, хто кіруе грамадствам, мае ўладу прымушаць члена грамадства рабіць штосьці пад пагрозай граху. Вось што кажа Папа. Іначай не было б спосабу накіроўваць усіх да адной мэты. Павінна існаваць улада змушаць іх да паслухмянасці.
І затым апошні крок — гэта зразумець, што ніводзін чалавек ніколі не можа прэтэндаваць на такую ўладу над іншымі людзьмі сам па сабе. Я не маю права загадваць ці абавязваць сумленне іншага чалавека сваім уласным аўтарытэтам, уладай і г. д. Я зноў працытую Папу, таму што ён выказвае гэта вельмі проста:
“Гэтая ўлада абавязваць іншых прабывае выключна ў Богу, Творцы і Заканадаўцы ўсяго, і неабходна, каб тыя, хто здзяйсняе яе, рабілі гэта як тыя, хто атрымаў яе ад Бога”.
І затым ён цытуе Святое Пісанне, Пасланне св. Якуба:
“Адзін ёсць заканадаўца і суддзя, які можа збавіць і загубіць”.
Якія высновы мы можам зрабіць з гэтага вельмі кароткага агляду? Гэтыя высновы будуць пастаянным вучэннем Касцёла, вельмі ясна выкладзеным у многіх месцах.
Першае і галоўнае — гэта тое, што Бог з’яўляецца адзінай крыніцай усялякай улады людзей. Уся ўлада паходзіць ад Бога. Нават улада, якая здзяйсняецца ў грамадстве, каб накіроўваць іншых людзей да іхняй мэты. Зноў жа, наш Пан кажа Пілату вельмі ясна: “Ты не меў бы нада Мною ніякай ўлады, калі б не было дадзена табе з вышыні”. Гэта Евангелле св. Яна. Такім чынам, першая рэч: уся ўлада паходзіць ад Бога.
Другая выснова: людзі сапраўды атрымліваюць ад Бога ўладу, каб здзяйсняць яе над іншымі, але гэта азначае, што яны не могуць выкарыстоўваць гэтую ўладу або гэты аўтарытэт, каб прымушаць людзей рабіць тое, што забараняе сам Бог. Гэта азначала б, што Бог супярэчыць сам сабе. Гэта немагчыма. Ніякая людская істота не можа прымусіць мяне рабіць тое, што супярэчыць Божым запаведзям, Божаму закону.
Трэцяя выснова — гэта зразумець, з якой мэтай гэтая ўлада існуе ў людзей. Чаму яны маюць уладу абавязваць іншых людзей? Дзеля агульнага дабра грамадства, гэта значыць дабра, якое з’яўляецца агульным для ўсіх членаў грамадства. Калі можна дадаць невялікую зноску, то я скажу, што канцэпцыя агульнага дабра даволі складаная. Некалькі гадоў таму я чытаў пару канферэнцый на гэтую тэму. Калі камусьці цікава, то яны, напэўна, усё яшчэ ёсць на YouTube, або, магчыма, мы можам апублікаваць іх зноў.
Так, мы дадзім на іх спасылку ўнізе.
Гэта сапраўды вельмі вялікая тэма. Мы не будзем паглыбляцца ў яе зараз, але сэнс такі, што ўлада патрэбна, каб весці людзей да агульнага дабра.
Такім чынам, выснова, якую можна зрабіць з усіх гэтых пунктаў і якая вядзе нас назад да нашай тэмы, гэта тое, што любыя загады ці законы, якімі людскі начальнік абавязвае сваіх падуладных, павінны знаходзіцца ў межах ягонай улады і кіраваць людзей да агульнага дабра гэтага грамадства. Таму закон, які выходзіць па-за межы ўлады, не з’яўляецца законам увогуле.
Напрыклад, калі б дзяржаўная ўлада сказала мне, што я як святар павінен распавесці ім усё, што мне кажуць на споведзі, то такі закон не можа існаваць, таму што яны не маюць улады над тым, што адбываецца ў канфесіянале паміж душою і Богам. Таму гэта не закон.
Або іншы прыклад. Калі закон не кіруе людзей да агульнага дабра, а фактычна супярэчыць або ідзе насуперак агульнаму дабру, то ён таксама не можа быць законам. Таму што яны атрымалі сваю ўладу для таго, каб весці людзей не да таго, што з’яўляецца злом, а да таго, што з’яўляецца дабром. Гэты прыклад добра бачны ў нашыя часы. Ніводная дзяржава не можа легалізаваць аборт. Нават калі яны кажуць, што гэта законна, ніхто не мае права рабіць аборт. Гэта проста дзяржава пярэчыць вышэйшаму закону, не кіруючы людзей да агульнага дабра грамадства. Таму гэта ўвогуле не закон. Такім чынам, гэта такія высновы аб тым, адкуль паходзіць гэтая ўлада.
Цяпер, калі мы вернемся да пытання паслухмянасці, то ўбачым, што яно мае прамую сувязь з гэтым. Улічваючы ўсё вышэйсказанае, калі я з’яўляюся падначаленым або членам нейкай супольнасці, то акт паслухмянасці, выкананне загадаў улады ў гэтай супольнасці будзе добрым і пахвальным учынкам, таму што я фактычна слухаюся ўлады Бога праз гэтага чалавека, які мае ўладу накіроўваць мяне да агульнага дабра. Таму гэта добры і пахвальны учынак, акт паслухмянасці.
Што дае мне магчымасць рабіць гэта з лёгкасцю, без вагання і г. д., гэта цнота. І гэта дакладна тое, што мы разумеем пад цнотай паслухмянасці. Гэта прывычка маёй душы, якая дазваляе мне ахвотна падпарадкоўвацца і выконваць загады майго законнага начальніка, каб верна рэалізаваць іх, каб паслухацца яго, каб зрабіць тое, што ён скажа. Гэта цнота паслухмянасці.
Дык вось, я хачу падкрэсліць, што гэта маральная цнота, таму што яна кіруе маральным дзеяннем. Мае ўчынкі добрыя, калі яны кіруюцца ёю, і нядобрыя, калі не кіруюцца ёю. Але кожная маральная цнота чалавека кіруецца ягоным розумам. Чалавек — гэта рацыянальнае стварэнне, і ён павінен дзейнічаць у адпаведнасці са сваім розумам. Усе цноты павінны нейкім чынам адпавядаць розуму.
Так, для паслухмянасці, як і для любой іншай маральнай цноты, мы можам даць агульную карціну таго, што такое сама сапраўдная цнота, а затым паказаць два крайнія напрамкі, два спосабы, якімі можа схібіць, якімі можна адысці ад цноты. І гэта вельмі адпавядае мысленню св. Тамаша Аквінскага, які заўсёды робіць гэта з усімі цнотамі: ён заўсёды прадстаўляе маральныя цноты, паказваючы саму цноту, саму сярэдзіну, тое, што ў цэнтры, а затым тое, што знаходзіцца па адзін бок і па іншы.
І тут, калі мы кажам пра паслухмянасць, то мне спачатку хацелася б прывесці прыклад, каб мы разумелі гэтую карціну. Гарыгу-Лагранж, каментатар на св. Тамаша, малюе яе як гару або як трохвугольнік. Ён кажа, што цнота знаходзіцца паміж двума краямі, але таксама на ўзровень вышэй за два краі.
І гэта вельмі павучальна, таму што давайце возьмем вельмі просты прыклад. Цнота смеласці, якая дае мне сілу, скажам, памерці ў бітве. Гэта цнота, але яна мае два шляхі, якімі я магу памыліцца. Я магу мець або дэфект смеласці, гэта значыць недастаткова смеласці, і тады я баязлівец, які ўцякае ад небяспекі, уцякае з поля бітвы і г. д. Тут мне чагосьці не хапае, мне нестае смеласці.
Але, з іншага боку, можна таксама памыліцца, маючы, так бы мовіць, надта шмат смеласці. Вядома, гэта ўжо не смеласць, але можна дайсці да іншага краю праз празмернасць. Гэта будзе называцца бязглуздасцю. Гэта азначае, што чалавек у нейкім сэнсе безразважны. Таму смеласць як цнота будзе ляжаць паміж гэтымі двума краямі. Для смеласці патрэбна мець добры баланс страху (а калі ты матывуешся толькі страхам, то ты баязлівец) і адвагі, або дзёрзкасці. Калі мець надта шмат апошняга, то дойдзеш да бязглуздасці. Таму тут патрэбен баланс, штосьці сярэдняе. Гэта будзе смеласць.
І прычына, па якой, як кажа Гарыгу-Лагранж, цнота ляжыць не толькі паміж двума краямі, але і на ўзровень вышэй над імі, заключаецца ў тым, што дэфект і празмернасць — гэтыя дзве памылкі, два краі — абодва матывуюцца ў дадзеным выпадку эмоцыямі.
Чаму я ўцякаю з поля бітвы? Таму што мне страшна. Страх ахоплівае мяне, і я ўцякаю. Чаму я іду ў бой і не зважаю на тое, што мне кажуць рабіць генералы? Таму што я таксама маю надта шмат эмоцый: гневу ці чагосьці такога. Мне проста хочацца ўсіх забіць, таму я проста іду наперад. Гэта бязглуздасць.
Калі ж я дзейнічаю смела, то я не дзейнічаю на падставе эмоцый. Я дзейнічаю на падставе розуму. Я ацэньваю сітуацыю, узважваю магчымасці. Я бачу, што баюся, але бачу таксама, што цяпер час атакаваць. Або я бачу, што я хачу атакаваць ворага, але цяпер час адступаць. Гэта дзеянні на падставе розуму, і таму мы знаходзімся на абсалютна іншым узроўні. Мы знаходзімся не на эмацыйным узроўні, а на разумным узроўні. Вось чаму мы малюем гэты трохвугольнік. Мы кажам, што цнота — гэта сярэдзіна, але яна таксама знаходзіцца на ўзровень вышэй за краі.
Калі казаць тое самае пра паслухмянасць, то мы бачым, што з гэтай маральнай цнотай будзе штосьці падобнае. Паслухмянасць будзе знаходзіцца пасярэдзіне. Як можна ў ёй памыліцца праз дэфект? Калі ў мяне недастаткова паслухмянасці, калі можна так выразіцца. Я проста непаслухмяны. Я не выконваю загадаў законнага начальніка, я нейкім чынам адступіў ад цноты паслухмянасці.
Але я таксама магу зрабіць памылку ў іншым напрамку. Тут я магу мець надта шмат паслухмянасці. Вядома, гэта не сапраўдная паслухмянасць, але я магу мець рабскую ці сляпую паслухмянасць перад начальнікам. Зноў жа, цнота паслухмянасці будзе знаходзіцца паміж, але таксама над двума краямі.
І таму праблема як з непаслухмянасцю, так і са сляпой, або рабскай, паслухмянасцю, калі можна так сказаць, гэта тое, што ніводная з іх не матывуецца аўтарытэтам Бога. Я не слухаюся, таму што хачу рабіць штосьці сваё. Якая розніца, што кажа ўлада? Я не хачу рабіць гэтага. Гэта непаслухмянасць. Але рабская паслухмянасць — гэта казаць: я проста адключу свой розум; мне нецікава, адкуль паходзіць гэты загад або чаму ён там адпавядае. Мне ўсё адно. Калі ён выходзіць з вуснаў начальніка, я слухаюся — і на тым канец.
І вы бачыце, што абедзве гэтыя памылкі заключаюцца дакладна ў тым, што не глядзяць на паслухмянасць як на цноту, якая злучае нас з аўтарытэтам Бога праз начальніка. І таму цнотай паслухмянасці будзе падпарадкаванне начальніку не таму, што начальнік мілы да мяне або па нейкай іншай прычыне, а проста таму, што ён атрымаў гэтую ўладу ад Бога.
І мне здаецца, што гэта самая важная рэч, якую трэба зразумець з гэтага выпуска пра паслухмянасць. Калі мы праяўляем паслухмянасць, то прынцыпам нашай паслухмянасці, прычынай нашай паслухмянасці павінен быць аўтарытэт Бога. Гэта вельмі ясна з многіх пунктаў каталіцкага вучэння. Гэта ясна са Святога Пісання, з таго, як Хрыстус раіць паслухмянасць, і г. д. Нам не трэба прыводзіць цытат, але мы выконваем загад, таму што ён тым ці іншым чынам паходзіць ад Бога. Мы выконваем загад ад законнага начальніка. Гэта цнота паслухмянасці.
Гэта, нарэшце, дае нам дасканалую магчымасць адказаць на першае пярэчанне, якое кажа: “Проста падпарадкуйся”. Думаю, цяпер мы можам бачыць, што праблема ў тым, што гэта паставіць нас у гэтую рабскую або сляпую паслухмянасць, якая зусім не з’яўляецца цнотай. Праблема таксама ў тым, што каталіцкая вера ніколі не заахвочвала да сляпой або рабскай паслухмянасці. Гэта не цнота. Цнота — гэта рацыянальная рэч, яна кіруецца розумам. Чалавек — гэта рацыянальнае стварэнне. Ён павінен дзейнічаць ва ўсіх рэчах на падставе розуму, падпарадкуючыся Богу праз законную ўладу.
Здаецца, св. Тамаш Аквінскі падкрэслівае гэта, калі кажа, што калі б манах паслухаўся настаяцеля ў справе, якая з’яўляецца незаконнай, ён зрабіў бы памылку, ён тым самым здзейсніў бы грэх. Ён не можа рабіць так, ён павінен карыстацца розумам, каб пабачыць, ці сапраўды загад паходзіць ад Бога праз настаяцеля. Ён павінен убачыць Бога ў сваім настаяцелі. Сляпая паслухмянасць не з’яўляецца паслухмянасцю, і гэтае пярэчанне не мае сілы якраз па гэтай прычыне.
Магчыма, тут можа было б сказаць штосьці яшчэ, каб, наколькі гэта магчыма, аддаць належнае гэтаму пярэчанню. Калі святыя раяць безумоўную паслухмянасць, яны спрабуюць супрацьстаяць непаслухмянасці, гэта значыць памылцы праз дэфект, таму што шмат людзей спрабуе апраўдаць непаслухмянасць ілюзорнымі прычынамі, якія паходзяць з пыхі. Я ўпэўнены, што гэта таксама папярэджанне ў адрас Брацтва. Таму святыя спрабуюць сказаць: людзі, будзьце асцярожныя, калі паступаеце так. Але яны ніколі не кажуць: “Проста адключыце галаву і слухайцеся, як робат”. Яны ніколі не кажуць гэтага.
І яны ніколі не робяць гэтага, таму што гэта пярэчыла б Святому Пісанню. Я цытаваў гэта крыху раней. Гэта Дзеі апосталаў, раздзел 5. Пётр і апосталы адказваюць юдэйскім уладам і кажуць: “Трэба слухацца Бога больш, чым людзей”. Яны ясна бачаць неабходнасць праводзіць такое адрозненне ў сваім суджэнні. Так, гэты наказ сугучны з тым, чаго патрабуе ад мяне Бог; або не, гэта не так, у выпадку чаго я павінен слухацца Бога, а не людзей. Гэта паслухмянасць.
Нічога не змяняецца, калі мы кажам пра касцёльную ўладу, Папу, біскупаў. Нават у іх улады ёсць мяжа, таму што яны людзі і яны атрымалі гэтую ўладу наўпрост ад Бога. Яны не з’яўляюцца крыніцай улады самі па сабе. Таму, як рацыянальныя стварэнні, як каталікі, мы абавязаны практыкаваць цноту паслухмянасці, якая не з’яўляецца сляпой паслухмянасцю. Асабліва ў справах, якія датычыцца веры, калі стаіць пытанне нашага вечнага збаўлення. Перад абліччам крызісу, з якім сутыкаецца Касцёл, мы абавязаны патраціць пэўны час, каб ацаніць пазіцыі. Таму гэтае першае пярэчанне не працуе… Напэўна, ужо дастаткова? (Усміхаецца.)
Не, усё добра. Магчыма, вы адкажаце на гэта ў канцы, ойча, але ў мяне ёсць кароткае пытанне. Як мы можам быць упэўнены? Напэўна, гэта значна большая праблема, на якую нам не хопіць часу, але здаецца, што святыя давалі людзям параду не праяўляць непаслухмянасць. Гэта больш распаўсюджаная тэндэнцыя, улічваючы нашу паўшую натуру, чым заўсёды праяўляць рабскую паслухмянасць. Для нас больш спакушальна не слухацца, чым слухацца. Напэўна, па гэтай прычыне яны робяць націск на тое, каб слухацца. Як нам зразумець, калі трэба не слухацца? Я ведаю, што абставіны змяняюцца ў розных сітуацыях, але…
Так, мы пагаворым крыху пра гэта ў нашым падкасце. Я хацеў зрабіць гэта крыху пазней. Я сапраўды лічу, што сёння гэта сур’ёзнае і рэальнае пытанне, але думаю, што на яго можна будзе адказаць лепш у кантэксце далейшага пярэчання, калі мы да яго дойдзем. Таму нагадайце мне, калі я раптам пра гэта не згадаю. Але я думаю, што скажу пра гэта пазней.
Адказ на пярэчанне № 2
Добра, тады пераходзім да другога пярэчання. Другое пярэчанне, калі памятаеце, казала наступнае: “Вы ў Брацтве прадстаўляеце нейкую супярэчнасць паміж касцёльнай уладай і Традыцыяй Касцёла, але фактычна такая супярэчнасць не з’яўляецца магчымай. Чаму не з’яўляецца? Альбо з-за беспамылковасці, альбо таму, што, калі б сапраўды было так, як вы кажаце, мы мелі б перад сабою свайго роду руйнаванне Касцёла або штосьці такое. Так ці інакш немагчыма сабе ўявіць, каб усе гэтыя нядаўнія Папы, настолькі шматлікія біскупы памыляліся. Гэта проста неймаверна”. Таму яны кажуць, што фактычна супярэчнасці няма. Магчыма, мы гэтага не бачым, але яе няма.
І тут, мне здаецца, гэтае пярэчанне ўздымае два пытанні. Першае пытанне я наўмысна пастаўлю па магчымасці прама, але мне здаецца, што так лепш бачная сутнасць. Пытанне такое: ці могуць Папа і біскупы памыляцца? Ці могуць яны зрабіць памылку? Ці могуць яны навучаць чамусьці, што з’яўляецца памылковым? Ці яны заўсёды маюць рацыю, таму што яны беспамылковыя, і ўсё, што яны кажуць, з’яўляецца праўдай?
Вось жа, я думаю, што ніхто насамрэч не скажа, што гэта так. Але ў гэтым уся сутнасць. Вы вырашаеце супярэчнасць на падставе беспамылковасці. Вы кажаце: не, яны не могуць памыляцца. Гэта важна бачыць.
Другое пытанне, якое ўздымаецца гэтым пярэчаннем, гэта хутчэй пытанне магчымасці таго, што здаецца неймаверным. Мы кажам пра ІІ Ватыканскі сабор. Гэта сусветны сабор Касцёла. Там прысутнічае шмат біскупаў — усе біскупы, калі казаць спрошчана. І мы кажам пра Novus Ordo Missae — гэта літургічная дысцыпліна, прадпісаная для ўсяго Касцёла. Як магчыма, што Папа мог памыліцца ў гэтай справе або што ўсе біскупы маглі памыліцца ў гэтай справе? Гэта другое пытанне.
Але я хачу раздзяліць гэта, таму што нам трэба спачатку сказаць штосьці пра беспамылковасць, а затым мы скажам штосьці пра пытанне таго, ці можа сабе ўвогуле ўявіць, каб Папа і біскупы такое зрабілі. Паспрабуем адказаць на гэтыя пытанні па парадку.
Першае пытанне фактычна датычыцца беспамылковасці. І гэта даволі вялікае пытанне. Я не думаю, што мы зможам тут увайсці ва ўсе дэталі вучэння пра беспамылковасць. Я разумею, што па ім ёсць некаторыя пытанні, але тут я хачу толькі абвергнуць непаразуменне, якое можа хавацца ў кагосьці ў розуме. Магчыма, яны яшчэ не адагналі гэтую думку. Але такое можа быць. Часам гэта можа быць несфармуляваным непаразуменнем, што беспамылковасць прыводзіць да таго, што Папа і біскупы сапраўды не здольныя зрабіць памылку або прынамсі выказаць памылку. Тым самым яны не могуць навучаць памылцы абсалютна ніякім чынам.
І я хацеў бы падкрэсліць, што гэта непаразуменне або няправільнае разуменне вучэння пра беспамылковасць. Я дакажу гэта цытатай з І Ватыканскага сабору, які ясна сцвердзіў (гэта шырока вядомая цытата):
“Бо Дух Святы быў абяцаны наступнікам Пятра не для таго, каб яны маглі пад Яго адкрыццём распаўсюджваць нейкае новае вучэнне, а каб дзякуючы Яго дапамозе яны маглі пабожна абараняць і верна выкладаць аб’яўленне, або дэпазіт веры, перададзены апосталамі”.
Тут сказана, што дар або прывілей беспамылковасці не пакрывае тую сітуацыю, калі Папа кажа штосьці новае, кажа штосьці, што не ўтрымліваецца ў дэпазіце веры. Гэта не тое, для чаго быў дадзены Святы Дух. Таму трэба разумець, якім чынам інтэрпрэтуецца гэты ўрывак: Папа павінен навучаць чамусьці ў межах веравучэння, у межах дэпазіту веры. Калі ён кажа штосьці, што адрозніваецца ад таго, што кажа дэпазіт веры, то ў такім выпадку ён не абаронены беспамылковасцю. Спадзяюся, што гэта дапаможа праясніць невялікае непаразуменне.
Але на ўсякі выпадак хутка паглядзім на гісторыю. Зноў жа, пра гэта можна сказаць асобную канферэнцыю, але я згадаю толькі некалькі значных прыкладаў, калі — за адсутнасцю лепшага выразу — Папы паступалі няправільна, калі яны памыляліся. Пачнём са Святога Пісання. Пасланне да Галатаў, раздзел 2, верш 11. Св. Павел выпраўляе св. Пятра.
“Калі Кефас [Пётр] прыбыў у Антыёхію, дык я [св. Павел] адкрыта выказаў яму сваю нязгоду, таму што ён заслугоўваў дакору”.
На гэты ўрывак напісана шмат каментарыяў, і, здаецца, усе згаджаюцца, што гэта сыноўскае выпраўленне св. Пятра. Св. Пётр рабіў памылку, якая была б скандалам для тых, хто спрабаваў практыкаваць веру, і гэта вялікая праблема. Але тут зразумела, што св. Пётр робіць памылку, і св. Павел разумее гэта і выпраўляе яго.
Можна назваць таксама іншыя прыклады. Папа Ліберый, які жыў у часы арыянскай ерасі і які несправядліва экскамунікаваў св. Атаназія. Зноў жа, ідзе шмат дыскусій адносна таго, што ён казаў, а чаго не казаў. Але ясна, што прынамсі нейкую частку свайго пантыфікату ён не падтрымліваў каталіцкую веру супраць арыянства. Ён сам ішоў у напрамку арыянства і нейкім чынам ствараў гэты скандал у справе веры, адносна сапраўднасці боскай натуры нашага Пана Езуса Хрыста. Гэта іншы прыклад.
Таксама можна ўспомніць Папу Ганорыя І. Гэта VII ст., пачатак VII ст. Ён піша афіцыйны ліст, у якім, як здаецца, сцвярджае, што наш Пан меў толькі адну волю. Гэта памылка монафеліцтва. Гэта памылка, гэта няправільна. Хрыстус меў дзве волі, таму што меў дзве натуры. Папа не жадаў штосьці акрэсліваць дагматычна, гэта вельмі ясна. Але такі змест ліста ад Папы немагчыма абараніць. Гэта памылка, гэта аблуда, гэта няправільна. Мы нават можам у нейкім сэнсе назваць гэта ерассю. Гэта ідзе насуперак веры.
Апошні прыклад: Ян ХХІІ. Гэта пачатак XIV ст. Нават тады, калі ён быў Папам, ён вучыў у некаторых сваіх казаннях, што тыя, хто памірае ў стане ласкі і ідзе ў неба, не атрымліваюць благаслаўлёнага бачання, свайго канчатковага шчасця, пакуль не наступіць канец свету і апошні суд. Зноў жа, ён таксама не спрабаваў нічога акрэсліць дагматычна, але ён публічна навучаў таму, што было няправільным, памылковым. Гэта не так: як толькі гэтыя людзі паміраюць і трапляюць у неба, яны маюць благаслаўлёнае бачанне. Вось некаторыя прыклады.
Таму так, фактычна Папа можа зрабіць памылку і навучаць чамусьці, што, на жаль, з’яўляецца памылковым. Калі ён робіць гэта, ён не абаронены беспамылковасцю, бо ён адыходзіць ад дэпазіту веры. Зноў жа, гэта падтрымлівалі Айцы Касцёла, тэолагі, асабліва даючы інтэрпрэтацыю ўрыўка з Паслання да Галатаў. Я скончу гэтую частку яшчэ адной цытатай са св. Тамаша Аквінскага. Ён кажа:
“Пры ўмове непазбежнай небяспекі для веры меркаванне іерархаў павінна ставіцца пад сумненне, нават публічна, іх падуладнымі. Так, св. Павел [які быў падуладным св. Пятра] публічна паставіў ягонае меркаванне пад сумненне з-за непазбежнай небяспекі скандалу ў справе веры”.
Гэта вельмі ясна. Св. Тамаш кажа, што, калі існуе такая сітуацыя (ён яўна дапускае, што гэта магчыма, і гэта сапраўды здаралася ў Святым Пісанні), неабходна, каб словы гэтых іерархаў ставілі пад сумненне, каб мы пыталіся: “Што вы кажаце? Вы кажаце штосьці супрацьлеглае таму, чаму нас вучылі? Вы кажаце тое самае? Праясніце, таму што гэта небяспека скандалу”.
Калі я зноў пераскочу назад да Amoris laetitia, то згаданае Correctio filialis цытуе пэўныя dubia, або сумневы, якія былі пададзены Папу чатырма кардыналамі. Яны спрабуюць выясніць справу і пытаюцца: “Ці праўда вы кажаце гэта, таму што гэта, здаецца, супярэчыць таму, што было раней”. Зноў жа, Папа не даў адэкватнага адказу на гэтыя dubia, і таму Correctio filialis у выніку было абнародавана публічна, каб ясна паказаць, што гэта выклікае скандал у Касцёле. Таму гэта добры прыклад.
Такім чынам, гэта было першае пытанне, якое ўзнікла ў выніку другога пярэчання. Ці могуць Папа і біскупы памыляцца? Могуць. Гэта не тое, што азначае беспамылковасць. Яна не азначае, што яны ніколі не могуць зрабіць памылкі.
Дык вось, другая частка — гэта тое, дзе спатыкаюцца многія людзі, калі мова ідзе пра Брацтва св. Пія Х. Сэнс у тым, што яны кажуць: “Вось, вы сцвярджаеце, што цэлы сусветны сабор не меў рацыі, што літургічная дысцыпліна, прадпісаная Папам Касцёлу, была няправільнай. Я гэтага не купляю”.
“Гэта сурова”.
Так, гэта сурова, дакладна. Таму я і кажу, што гэта камень спатыкнення для многіх людзей. І я думаю, што ў гэтым і заключаецца прычына, чаму мы робім гэтую праграму “Крызіс у Касцёле”. Таму што цяжар доказу ў нейкім сэнсе ляжыць на нас, на Брацтве, бо мы павінны паказаць, што тут ёсць супярэчнасць, што гэтыя дзве рэчы не спалучаюцца, што мы не можам іх паяднаць. Тая ж сітуацыя з Correctio filialis і Amoris laetitia: яны сцвердзілі, што гэтыя дзве рэчы нельга паяднаць. Што нам рабіць? Вырашыце праблему, кажам мы Папу. І Брацтва кажа Рыму тое самае: мы не думаем, што гэтыя рэчы можна спалучыць, і вось нашыя аргументы. Вось што мы бачым. Вам трэба выдаць тлумачэнне, вам трэба праясніць сітуацыю, таму што душы гінуць, ствараецца скандал. Гэта ясна з сітуацыі ў Касцёле. Таму мы кажам Рыму, каб яны вырашылі сітуацыю.
Дык вось, калі мы, Брацтва, зможам устанавіць, што супярэчнасць ёсць, то мне здаецца, што астатняя частка дыскусіі зразумелая. Тут ёсць толькі небяспека трапіць у седэвакантызм. Але ў цэлым далей усё зразумела. Мы павінны слухацца Бога, а не людзей. А таму мы не можам зрабіць гэтага.
Калі вы скажаце мне сцвердзіць, што Імша Novus Ordo з’яўляецца добрай, не мае праблем, не мае дэфектаў, то я не магу зрабіць гэтага, таму што гэта будзе супярэчыць веры. Вось маё сцвярджэнне. Таму я думаю, што ў гэтай праграме мы якраз паспрабавалі устанавіць гэта. Зразумела, мы не будзем паўтараць усяго сказанага, але трэба зразумець, што гэта для людзей камень спатыкнення. Аднак ім трэба разабрацца ў аргументах, ім трэба разабрацца ў сітуацыі, каб пабачыць, чаму мы кажам, што супярэчнасць існуе.
І вось чаму, калі вяртацца да пытання герменеўтыкі неразрыўнасці, кс. Рутэр расказваў пра ўсё гэта. Ён казаў, што нават прагрэсісты згаджаюцца, што супярэчнасць ёсць. Яны бачаць гэта. Нават Папа Бенедыкт XVI казаў, што бачыць гэтае разыходжанне, але нам трэба проста растлумачыць, што яго няма, пры дапамозе герменеўтыкі неразрыўнасці. Таму не толькі Брацтва кажа, што супярэчнасць ёсць.
Я думаю, гэта важна пабачыць, таму мы прыводзім аргументы за гэта. Некаторыя з гэтых тэм мы больш дэтальна разгледзім пазней. Вы згадалі ІІ Ватыканскі сабор. Ці з’яўляецца Сабор беспамылковым? На гэта мы таксама паглядзім. Пазней у нас будзе пытанне новай Імшы: як Папа мог даць Імшу, у якой чагосьці бракуе? Усё гэта будзе, мы разбяромся падрабязна. Я толькі хачу сказаць людзям: звярніце ўвагу на гэтыя аргументы, таму што менавіта тут мы спрабуем устанавіць, чаму мы лічым, што супярэчнасць існуе. І калі яна ёсць, то зразумела, што мы павінны слухацца Бога, а не людзей.
Але я хацеў бы вельмі коратка пракаментаваць гэта. Магчыма, большасць цытат мы маглі б даць у выглядзе спасылкі, але я толькі хацеў бы згадаць некаторыя, каб паказаць магчымасць таго, што прамаўляць памылкі можа нават найвышэйшая ўлада ў Касцёле. У нас ёсць некалькі цытат з розных Папаў, дактароў Касцёла, тэолагаў розных стагоддзяў. Усе яны, здаецца, прызнаюць, што такая імавернасць існуе. І яны раяць, што рабіць, калі такая сітуацыя ўзнікае.
Я дам толькі дзве цытаты, але іх вельмі шмат, і ўсе яны вельмі моцныя і пераканаўчыя. Іх мы можам даць у зносках або неяк яшчэ. Вось цытата з Папы Інакенція ІІІ. Ён памёр у 1216 г. Ён кажа наступнае:
“Папа не павінен ліслівіць сабе з-за ўлады і не павінен паспешліва ганарыцца сваім станам і найвышэйшай пасадай, таму што, чым менш яго судзяць людзі, тым больш яго судзіць Бог. Тым менш Рымскаму Пантыфіку варта ганарыцца, бо яго могуць асудзіць людзі, або хутчэй паказаць, што ён ужо асуджаны, калі, напрыклад, ён адхіліцца ў ерась, таму што той, хто не верыць, ужо асуджаны. У такім выпадку пра яго трэба сказаць: Калі соль страціць свой смак, яна ўжо ні на што не прыдасца, хіба што выкінуць яе вон на патаптанне людзям”.
Я разумею, што тую самую цытату могуць прымяніць супраць нас седэвакантысты: з гэтым мы разбяромся пазней. Але заўважце, што Папа кажа тут, што Папы павінны быць асцярожнымі, таму што, калі яны адхіляцца ад веравучэння, то яны ўжо асуджаны тым вучэннем, навучаць якому і абараняць якое яны пасланы. А таму трэба быць асцярожнымі, каб не стаць бескарыснымі. Ён прызнае, што такая магчымасць існуе, іначай бы ён не казаў пра гэта. Такім чынам, гэта першая цытата.
Другая цытата, і на гэтым мы скончым у гэтай частцы. Гэта Вінцэнт Лерынскі, які памёр каля 445 г. Мы часта яго цытуем, гэта знакамітая постаць сярод традыцыйных каталікоў. Але ён выказваецца вельмі ясна, да таго ж ён святы. Ён кажа наступнае:
“Што павінен рабіць каталік, калі нейкая частка Касцёла адлучыцца ад еднасці паўсюднай веры?”
Ён пытаецца, што нам рабіць, калі некаторыя члены Касцёла пачнуць вучыць няправільнай веры. Вось яго пытанне. Ён кажа:
“Які выбар ён можа зрабіць, калі новая зараза паспрабуе атруціць ужо не малую частку Касцёла, а ўвесь Касцёл адразу?”
Гэта V стагоддзе! І ён пытаецца, што здарыцца, калі ўвесь Касцёл ахопіць якая-небудзь ерась. І ён адказвае:
“Яго вялікім клопатам [вялікім клопатам каталіка] будзе трымацца старажытнасці, якая больш не можа быць зведзена ніякай хлуслівай навізной”.
І зноў той жа рэфрэн. Калі ёсць супярэчнасць, калі яны адыходзяць ад веры (значыць, ён лічыць гэта магчымым), то вы павінны ісці за тым, чаму вучылі заўсёды. Вы павінны слухацца Бога, а не людзей. Пастаянна адна і тая ж тэма.
З улікам усяго сказанага, я думаю, што мы нейкім чынам адказалі на гэтае другое пярэчанне. Трэба правільна разумець беспамылковасць, трэба належным чынам рассудзіць аргументы, каб пабачыць, ці ёсць насамрэч супярэчнасць. Нельга пазбегнуць гэтага пытання, проста сказаўшы, што яе не можа быць ніколі, таму што цяпер мы, здаецца, якраз знаходзімся ў такой сітуацыі, а таксама ў мінулым многія ў Касцёле прызнавалі, што такая магчымасць можа існаваць, што Папа не вучыць веры. Таму нам трэба старанна разабрацца ў сітуацыі. Я думаю, так мы можам адказаць на другое пярэчанне, а затым ужо пераходзіць да аргументаў.
Дакладна. Гэта проста выдатна. Як вы сказалі, мы будзем казаць пра некаторыя з гэтых тэм у далейшым. Гэта выпуск 33. Мы будзем абмяркоўваць, ці беспамылковы ІІ Ватыканскі сабор, у выпуску 37, праз некалькі выпускаў. Там мы разгледзім гэта дэтальна, але ўжо цяпер у нас ёсць добрая аснова, каб пачаць працаваць.
Так.
Адказ на пярэчанне № 3
Добра, у нас засталося яшчэ два пярэчанні. Яны карацейшыя за першыя два. Зараз, толькі прышпілім рамяні. (Смяецца.)
Трэцяе пярэчанне фактычна кажа нам, Брацтву: “Вы проста саманадзейныя, вы дзёрзкія, таму што заяўляеце, што знайшлі гэтыя супярэчнасці. Вы не баіцеся, што робіце памылку? Як вы можаце быць упэўнены? Значна бяспечней проста падпарадкоўвацца. Перастаньце выклікаць гэтыя праблемы і ўсё ўскладняць. Усё ў парадку. Вы не такія разумныя. Супакойцеся”. Больш-менш так гучыць гэтае пярэчанне. Мне здаецца, яго не раз высоўвалі супраць нас.
Першае, што трэба сказаць у адказ, гэта тое, што такое пярэчанне фактычна не з’яўляецца аргументам. Гэта адгаворка. Я не збіраюся падрабязна абвяргаць яе гэтым шляхам, але варта зазначыць, што яна нават не спрабуе адказаць на аргументы, якія мы стараемся прапанаваць. Мне здаецца, мы бачым, што з улікам крызісу ў Касцёле (калі вы не ведаеце пра яго, то вам у выпуск 1), з улікам таго, колькі бяды адбываецца…
Або, як вы казалі з кс. Рутэрам у выпуску пра герменеўтыку неразрыўнасці, згубны плод відавочны. Яго бачна. Нам трэба знайсці непасрэдную і дастатковую прычыну гэтага згубнага плода. Гэтае пярэчанне — не аргумент. Гэта проста сабатаж усяго пытання. Я не думаю, што ў гэтай сітуацыі варта так рабіць. Нязгодныя спрабуюць заявіць, што мы нейкім чынам не здольныя вынесці такое суджэнне або што кожны раз, калі мы выносім суджэнне, што тут існуе супярэчнасць, мы робім гэта паспешліва, без дастатковых доказаў і дастатковага разважання над пытаннем.
І тым самым, як мне здаецца, усё вяртаецца да першага пярэчання. Усё зводзіцца да слоў: “Сляпая паслухмянасць, сляпая паслухмянасць, проста падпарадкуйся”. Але гэта не можа быць правільным, таму што наш Пан вельмі ясна сказаў: “Па пладах пазнаеце іх”. Больш яснага ўказання карыстацца сваім розумам і разбірацца, што гэта за рэч, я знайсці не магу. Ён кажа: “Вы павінны вынесці суджэнне аб пладах, вы адрозніце авечак ад ваўкоў па пладах. Па пладах пазнаеце іх”. Такім самым чынам мы павінны глядзець на крызіс у Касцёле, на нашу сітуацыю і таму падобнае. Мы павінны сказаць: “Так, па пладах мы можам пазнаць іх”. Мы бачым дрэнны плод: адкуль ён паходзіць? Ці сапраўды ёсць супярэчнасць? Гэта прымушае нас даследаваць пытанне. А гэты нязгодны кажа, што мы не можам рабіць гэтага або не можам зрабіць гэтага правільна. Гэта проста не працуе.
Як я казаў раней, FSSPX — не адзіныя, хто заўважае, што супярэчнасці існуюць. Многія каталікі пачынаюць бачыць тое самае. Amoria laetitia вывела гэта на пярэдні план. Перад намі стаіць тое, што мы бачым як непазбежную супярэчнасць паміж тым, што кажа рабіць Папа Францішак, і тым, чаму Касцёл вучыў раней. Таму становіцца ўсё цяжэй і цяжэй выбрацца з сітуацыі. Як я згадваў раней, прагрэсісты таксама бачаць гэтую супярэчнасць. Яны цешацца ёй. Мы асуджаем яе, але яны бачаць яе таксама. Таму, ці ёсць гэтая супярэчнасць, нам трэба даследаваць. Вось чаму гэтае пярэчанне не працуе. Не толькі Брацтва, але іншыя таксама бачаць гэта.
Апошняя думка наконт гэтага пярэчання; магчыма, пытанне на мільён. Калі мы прачытаем гэтае пярэчанне больш як пытанне да нас: “Як вы можаце быць настолькі ўпэўненыя? Як вы можаце быць упэўненыя, што маеце рацыю наконт гэтага? Здаецца, гэта вельмі небяспечна. Будзьце асцярожныя!” Гэта ўсё тая ж ідэя, што бяспечней будзе падпарадкавацца.
Але адразу хачу сказаць тое, што толькі што прыйшло мне ў галаву: магчыма, падпарадкавацца не будзе бяспечней! Магчыма, падпарадкавацца будзе небяспечней! Калі вы не даяце сабе працы разабрацца з пытаннем, то, магчыма, вы ідзяце ў небяспечным напрамку ў імя бяспекі! Таму не рабіце гэтага. Гэта праблема.
Але паспрабуем адказаць на пытанне, чаму Брацтва прэтэндуе на ўпэўненасць. І тут усё даволі проста. Мне здаецца, што адказ можна звесці да дзвюх рэчаў. Першая — гэта прынцыпы, на якіх мы засноўваем усё пытанне, а менавіта прынцыпы паслухмянасці. Што рабіць, калі ўлада загадвае мне штосьці, што ідзе супраць вышэйшай улады? І гэтыя прынцыпы не ставяцца пад сумненне. Іх нельга ставіць пад сумненне: гэта каталіцкае вучэнне, з імі ўсё зразумела. Я б нават сказаў, што людзі зазвычай не маюць з імі праблем. У іх няма ніякіх праблем з прынцыпамі, якія мы выклалі для паслухмянасці.
Другая рэч, якая датычыцца ўпэўненасці, насамрэч гучыць так: ці сапраўды нас, Брацтва, просяць зрабіць штосьці, падпісацца на штосьці, што сапраўды пярэчыць каталіцкаму веравучэнню? Вось фактычнае пытанне: ці ёсць супярэчнасць? Вось пытанне. І як мы можа быць упэўнены наконт гэтага?
Па-першае, трэба разумець, што від упэўненасці, які тут ад нас патрабуецца, гэта тое, што мы называем вельмі распаўсюджаным тэрмінам “маральная ўпэўненасць”. Не абсалютная, або матэматычная, упэўненасць, як, напрыклад, што два плюс два будзе чатыры. Я ведаю гэта з матэматычнай, абсалютнай упэўненасцю. Нам патрэбна маральная ўпэўненасць. Што такое маральная ўпэўненасць? Гэта ўпэўненасць, або перакананасць, якая выключае ўсялякае разумнае сумненне. Не любое сумненне, якое можна сабе ўявіць або выдумаць, а ўсялякае сумненне, якое можна разумна прапанаваць. Гэта маральная ўпэўненасць.
Дык адкуль жа ў нас маральная ўпэўненасць? Ну, мы маем 2000-гадовае вучэнне Касцёла, лёгкадаступнае ў катэхізісах, папскіх энцыкліках, у актах Сабораў. Усё гэта ёсць, мы можам прачытаць гэта. Таксама ў нас ёсць папярэджанні Папаў пра памылкі, такія як мадэрнізм, лібералізм, натуралізм. У нас ёсць усе гэтыя папярэджанні ад Папаў, якія кажуць: “Сцеражыцеся! Гэта сапраўдная памылка! Яна побач, яна тут. Будзьце асцярожныя!” У нас ёсць таксама прызнанні самой іерархіі, некаторых яе членаў, што тое, што яны сцвярджаюць, фактычна адпавядае думцы тых, хто вучыў мадэрнізму, лібералізму або натуралізму. Па-мойму, тут застаецца не надта шмат прасторы для разумнага сумневу.
Калі ўлада кажа: так, мы кажам рэчы, што належаць аўтарам, якія, магчыма, былі мадэрністамі або кім там яшчэ; калі нас папярэджвалі пра гэта Папы; калі ў нас ёсць яснае вучэнне Касцёла, якое супярэчыць гэтаму, то мы можам быць маральна ўпэўнены, што тут ёсць разыходжанне. А менавіта гэта і патрэбна ў дадзенай сітуацыі.
Мне здаецца, менавіта таму арцыбіскуп Лефеўр казаў, што любое дзіця з катэхізісам можа заўважыць некаторыя памылкі сённяшняга дня. Ён не казаў гэта легкадумна. Кажучы гэта, ён спрабаваў паказаць, што ў катэхізісе ёсць яснае сцвярджэнне, і калі хтосьці ва ўладзе кажа штосьці супрацьлеглае гэтаму сцвярджэнню, нават дзіця можа сказаць: “Але гэта не адно і тое ж!” або “Здаецца, гэта не адно і тое ж”.
І вось чаму я згадаў Amoris laetitia. Таму што дзіця магло б сказаць тую ж рэч. Дзеці вучаць са свайго катэхізіса, што святую Камунію можна прымаць толькі ў стане ласкі. Кропка. А затым Папа кажа: “Не, можна прымаць святую Камунію, калі ты знаходзішся ў стане граху”. Гэта супярэчнасць. Я ўпэўнены, што гэта супярэчнасць! Мне не трэба глядзець кудысьці яшчэ!
Таму першая рэч, якую я зрабіў бы, гэта пайшоў бы да Папы і сказаў бы: “Ці гэта сапраўды тое, што вы маеце на ўвазе?” Гэта тое, што зрабілі чацвёра кардыналаў са сваімі dubia. Гэта, дарэчы, тое, што арцыбіскуп Лефеўр рабіў з рэлігійнай свабодай і адпаведнымі dubia ў 1980-я гг. Ці гэта сапраўды тое, што вы маеце на ўвазе? І, калі яны не праясняюць гэтага або калі яны робяць рэчы, якія, як здаецца, пацвярджаюць, што яны маюць гэта на ўвазе, то тады мы павінны сказаць: “Святы Ойча, мы не можам пайсці за вамі ў гэтай справе. Мы шануем вас, але не можам паслухацца вас”. Вось наша пазіцыя. Гэта, як мне здаецца, вырашае тое, што мы можам на гэтым этапе вырашыць па трэцім пярэчанні.
Адказ на пярэчанне № 4
І гэта наўпрост прыводзіць нас да чацвёртага пярэчання, якое па сутнасці з’яўляецца седэвакантысцкай пазіцыяй. Калі сапраўды існуе настолькі глыбокае разыходжанне паміж касцёльнай уладай і Традыцыяй і калі выразным заданнем гэтай улады з’яўляецца менавіта абараняць нас ад падобных рэчаў, ад тых памылак, якія яны пашыраюць, то яны ерэтыкі, яны страцілі сваё заданне. Яны з’яўляюцца фармальнымі ерэтыкамі, яны страцілі сваё заданне або даказалі, што ўвогуле ніколі яго не мелі.
Мне здаецца, што гэта вялікая небяспека для каталікоў сёння, калі яны пойдуць у гэтым кірунку. Гэта не пазіцыя Брацтва. Гэта ніколі не было пазіцыяй Брацтва. Мы добра бачым гэта ў выпадку арцыбіскупа Лефеўра, які заклікаў сваіх святароў у той час не трапіць у гэтую памылку. Так, ён лічыў гэта памылкай.
У нас будзе цэлы выпуск ці нават больш на гэтую тэму, таму мы не будзем паўтараць усё гэта, не будзем тут выкладаць усё дэтальна. Мы не можам гэтага зрабіць, але я хацеў бы падкрэсліць некалькі рэчаў, якія будуць своеасаблівай падрыхтоўкай да тых выпускаў. Гэта такая спроба вярнуць мяч на палову поля седэвакантыстаў — тых, хто кіруе нам гэтае абвінавачванне.
Першая рэч, якую я хацеў бы сказаць: трэба памятаць, што ўся ўлада паходзіць ад Бога і з’яўляецца жаданай Богам. Таму паслухмянасць таксама з’яўляецца жаданай Богам. І калі вы гатовы адкінуць найвышэйшую ўладу на зямлі, сказаць, што гэта насамрэч не ўлада (таму што яны кажуць, што Папа — гэта не Папа), то вам трэба растлумачыць, як магчыма пражываць жыццё ў паслухмянасці. Ад паслухмянасці нельга вызваліць цалкам толькі таму, што Папы няма. Таму седэвакантызму трэба даволі сур’ёзна патлумачыцца, а менавіта паказаць на практыцы, як нам трэба жыць, як нам рабіць тое, што трэба. Я не кажу, што яны не могуць зрабіць гэтага, але ім трэба зрабіць гэта. Цяжар доказу ляжыць на іх, таму што мы павінны даваць уладзе прэзумцыю невінаватасці.
Вось чаму я згадаў на палях арцыбіскупа Лефеўра, які сапраўды дзейнічаў мудра, калі засноўваў Брацтва, таму што ў Брацтве існуе іерархія. Я павінен падпарадкоўвацца свайму настаяцелю. Гэта не так, што, паколькі цяпер крызіс, я магу рабіць што хачу. Калі мой настаяцель скажа мне ехаць кудысьці, я павінен ехаць туды. Падобным чынам, калі Папа кажа нам, што мы павінны прыехаць у Рым на размову, каб прадставіць сваю сітуацыю, мы таксама павінны ехаць. Мы павінны сказаць: добра, мы зробім усё магчымае, каб выканаць гэта. Таму мы не адкідваем жыццё ў паслухмянасці. Мы спрабуем падтрымліваць яго. Зразумела, робім гэта ў выразна складанай сітуацыі, але мы падтрымліваем жыццё ў паслухмянасці, якой жадае Бог. Таму гэта першая важная рэч, якую я пэўным чынам скіраваў бы да седэвакантыстаў.
Другая рэч, якую я сказаў бы наконт гэтага пярэчання седэвакантыстаў, гэта тое, што яно, здаецца, ігнаруе многія выказванні, якія мы можам прывесці, ад Папаў, тэолагаў, якія кажуць, што магчыма, каб улада Касцёла, застаючыся ўладай, прамаўляла памылкі. Калі гэта такі выпадак, то прыходзіцца выпраўляць яе, як сын бацьку, па-сыноўску.
І, здаецца, яны ігнаруюць той факт, што гэта магчыма. Дзе тады рыса, можна спытацца ў седэвакантыстаў, дзе тады рыса, калі мы ўсё яшчэ знаходзімся ў сітуацыі, у якой мы павінны зрабіць сыноўскае выпраўленне, і калі мы перакрочваем гэтую рысу — і гэтыя людзі ўжо страцілі сваё служэнне? Мне не зусім зразумела, дзе знаходзіцца гэтая рыса. Я сапраўды ўстрымаўся б казаць, што мы якраз праехалі праз гэтую рысу, і ў іх ужо больш няма ніякай улады. Я думаю, гэта павінна насцярожыць людзей. Я бы так сказаў.
Апошняя рэч, якую я хачу тут сказаць, гэта тое, што нейкім чынам, як мне здаецца, гэтае пярэчанне, чацвертае пярэчанне, далучаецца да другога пярэчання. Седэвакантысты лічаць так… Я не сцвярджаю, што яны так кажуць, гэта спрашчэнне, але па сутнасці мне цікава, ці гэта не мае калі-нікалі месца. Яны кажуць так: “Беспамылковасць азначае, што Папа не можа рабіць памылак. Але ён зрабіў памылкі, значыць, ён не Папа”. Прыблізна так яны кажуць. Калі ён скажа так, то гэта не будзе беспамылкова, але Папа беспамылковы, значыць, ён не Папа.
Гэта тое самае, што кажа другое пярэчанне, але наадварот. Цяпер выснова такая, што Папы няма, а не такая, што супярэчнасці няма. Яны кажуць: тут ёсць супярэчнасць, значыць, няма Папы.
Зноў жа, гэта поўнае спрашчэнне пытання беспамылковасці. Гэта проста так не працуе. І мы бачым гэта з гісторыі Касцёла. Таму, зноў жа, калі вы збіраецеся пайсці ў гэтым кірунку седэвакантызму, то вам лепш мець яснае разуменне таго, што вы маеце на ўвазе пад беспамылковасцю, калі вы збіраецеся заклікаць яе ў якасці доказу, каб паказаць, што Папа не з’яўляецца Папам.
Я думаю, менавіта таму арцыбіскуп Лефеўр вельмі ясна і пастаянна казаў семінарыстам у свой час, што седэвакантысцкая пазіцыя — гэта надта спрошчанае “вырашэнне” праблемы. Было б вельмі проста сказаць, што мы выкідваем усё, таму што гэта складана. Сказаць, што Папа — не Папа, пачаць вырашаць сітуацыю адсюль, усё адкінуўшы. Але больш складана весці паслухмянае жыццё пад начальнікамі, якія не практыкуюць і не вызнаюць праўду. Гэта больш складана. Таму было б проста сказаць: проста забудзем пра гэта і станем рабіць сваё. Зноў жа, многія святыя знаходзіліся ў такім становішчы. Яны жылі пад настаяцелямі, якія былі несправядлівымі, не выконвалі добра сваю ўладу, але яны заставаліся, яны выпраўлялі іх, калі прыходзілася. Але яны захоўвалі пашану, яны прызнавалі, што ўлада застаецца ўладай. Таму вось гэта мяне насцярожвае ў пазіцыі седэвакантыстаў. Яна надта простая, магчыма, надта спрошчаная. Таму ім трэба патлумачыцца.
Падсумаванне
Ну, мы, нарэшце, дабраліся да канца! Гэта было чацвёртае пярэчанне. Пра яго мы пагаворым яшчэ пазней. Наш выпуск аказаўся даволі доўгім. Закончу яшчэ адной думкай.
Біскуп Феле некаторы час таму распачынаў канферэнцыю пра сітуацыю ў Касцёле вельмі простымі словамі, якія я хацеў бы ўзгадаць тут. Ён сказаў: “Калі мы знаходзімся тут, то гэта таму, што мы хочам быць каталікамі, ні больш ні менш”. Я думаю, што гэта добра падсумоўвае ўвесь гэты выпуск і ўсё гэтае пытанне паслухмянасці, усе гэтыя дэталі, пярэчанні. Усё павінна заўсёды зводзіцца да аднаго. Чаму мы робім тое, што робім? Чаму FSSPX трымаецца той пазіцыі, якой трымаецца? Усё проста: мы хочам быць каталікамі.
“Хочам быць каталікамі” азначае, што мы хочам трымацца веры ў яе цэласнасці; веры, без якой мы не можам падабацца Богу; веры, якая стане вырашэннем усіх праблем у сучасным свеце, усіх крызісаў, якія існуюць. Толькі Божая ласка, вера ў Бога ўратуюць нас. Мы проста хочам быць вернымі гэтай веры.
Я думаю, я магу сказаць не толькі за сябе, але таксама за іншых святароў, што ніхто з членаў Брацтва не адчувае сябе ўтульна або шчасліва з-за бягучай сітуацыі ў Касцёле. Гэта няўтульная сітуацыя. Мне не падабаецца, што мы вымушаны казаць Папу: “Вы кажаце штосьці няправільнае”. Мне хацелася б, каб усё было наадварот. Але ў нас няма права проста выйсці з гульні, калі мы сапраўды хочам быць каталікамі. Таму, мне здаецца, гэта добрае падсумаванне.
Напэўна, можа здавацца, што часам мы ходзім нібы па нацягнутым канаце, але факт у тым, што сітуацыя з дня на дзень праясняецца, усё больш людзей усведамляе, што праблема ёсць. Адкуль яна ўзялася? У чым прычына? Нам, са свайго боку, трэба працягваць казаць праўду, але таксама паважаць уладу і разумець (мне здаецца, пра гэта казалі ў мінулым падкасце), што толькі Касцёл можа вырашыць праблему. Рым павінен нейкім чынам умяшацца. Я не ведаю, як гэта будзе выглядаць, але Рым павінен умяшацца. Вось у чым сутнасць справы: мы хочам быць каталікамі, ні больш ні менш.
Вельмі прыгожы спосаб скончыць, ойча, дзякуй. І так, гэта даволі вялікі выпуск, мы перавалілі праз паўтары гадзіны. Але для мяне гэта сапраўды апірышча ўсёй праграмы. Я не хачу сказаць, што вы больш важны за астатніх. Усе нашы святары зрабілі цудоўную справу і прысвяцілі гэтаму шмат часу, але гэта сапраўды аснова. Як мы будзем выбірацца з гэтай сітуацыі? Вось, мы пагаварылі пра паслухмянасць. Далей мы пагаворым пра практычныя пытанні. Затым мы будзем гаварыць пра седэвакантызм, пра беспамылковасць Сабору, як Касцёл мог даць нам такую Імшу. Мы разбяромся з пазіцыяй Брацтва св. Пія Х больш дэтальна. Але тут у нас паваротны пункт ва ўсёй праграме з 48 выпускаў. Таму дзякуй, ойча, атрымалася сапраўды вельмі добра, і мы вельмі ўдзячныя.
Я хацеў бы толькі дадаць, што гэты выпуск не можа быць поўным без іншых. Таму трэба, каб таксама іншыя святары пралілі святло на астатнія тэмы. І мы гэта зробім, але спадзяюся, што гэта нам паслужыць пэўнай асновай.
Дакладна. Добра, ойча, дзякуй, што знайшлі час. Я гляджу на гадзіннік: ужо дзявятая гадзіна. Дзякуй вам і добрага астатку лета, пакуль вы не вярнуліся ў семінарыю.
Дзякуй. З Богам!
З Богам!
Scriptorium nostrum 